نگهدارنده ها

نگهدارنده ها موادی هستند که به محصولات آرایشی و بهداشتی اضافه می شوند تا از رشد و نمو میکروارگانیسم ها در محصول جلوگیری کنند. از این رو نگهدارنده ای مفید و کارآمد است که محصول را از تاریخ تولید تا تاریخ انقضاء از گزند میکروارگانیسم ها محافظت نماید.

به طور کلی نگهدارنده ها مانع رشد و نمو میکرو ارگانیسم ها می شوند درحالیکه گندزداها یا ضدعفونی کننده ها میکروارگانیسم های زنده موجود در محصول را می کشند. درواقع نگهدارنده ها باکتریواستاتیک هستند و ضدعفونی کننده ها باکتریوساید می باشند. همچنین ضدعفونی کننده ها سریع و قوی عمل می کنند و طیف کوچکی از میکروب ها را از بین می برند اما نگهدارنده ها فعالیت طولانی مدت داشته و مانع رشد و تکثیر میکروب ها می شوند.

برای تولید محصولات آرایشی و بهداشتی مطابق بر دستورالعمل GMP، در ابتدا باید کلیه ماشین آلات و ظروف با یک ضدعفونی کننده خوب پاک شوند و سپس در یک شرایط پاکیزه مبادرت به تولید محصول شود. در این حالت محصول تولید شده فاقد هرگونه آلودگی می باشد و نگهدارنده موجود در محصول از آلودگی های ثانویه جلوگیری خواهد کرد و اگر چنانچه پروسه تولید به خوبی انجام نشود ممکن است محصول آلوده شده و علایم وجود آلودگی میکروبی در محصول مشاهده شود که عبارتند از :

ایجاد بو نامطبوع در محصول

تغییر رنگ محصول

تغییر بافت و ویسکوزیته محصول

تولید گاز

غیر فعال کردن مواد فعال

میکرو ارگانیسم ها:

میکروارگانیسم یا همان میکروب به موجوداتی گفته می شود که اندازه آنها در حد میکرون است و با چشم غیر مسلح قابل رویت نیستند. میکروب ها در همه جا، از آب و هوا گرفته تا خاک، روی پوست بدن، و مخاط بدن انسان و جانوران به میزان فراوان وجود دارند. به گونه‌ای که زندگی برای جانوران و گیاهان، بدون وجود میکروب امکان‌پذیر نیست. میکروب ها بطور کلی به باکتری ها, ویروس ها, آغازیان و برخی قارچ ها تقسیم می شوند. میکروارگانیسم ها نیز مانند سایر موجودات به سه فاکتور آب ، هوا و غذا برای رشد و نمو نیاز دارند و محصولات آرایشی و بهداشتی منبع بسیار خوبی برای آنها می باشد چون این محصولات حاوی رطوبت و مواد مغذی کافی برای رشد میکرو ارگانیسم ها می باشد. باکتری ها در PH نرمال یعنی 7 و یا کمی قلیایی و در دمای 37-30 درجه سانتی گراد شروع به رشد و تکثیر می کنند اما قارچ ها در PH اسیدی و دمای اتاق رشد می کنند.

باکتری ها گروهی از موجودات تک سلولی هستند که پوشش بیرونی نسبتاً ضخیمی، آن‌ها را احاطه کرده‌است. باکتری‌ها متنوع‌ترین و مهم‌ترین میکروارگانیسم ها هستند که اندازه آنها بین 1-15 میکرون است. تعداد کمی از آن‌ها در انسان و حیوانات و گیاهان بیماری‌زا است. برخی از آنها در صنایع مختلف مانند صنایع غذایی کاربرد فراوان دارند و برخی از آنها بطور کاملا خنثی در طبیعت زندگی می کنند. باکتری ها از لحاظ رنگ آمیزی به دو دسته گرم مثبت و گرم منفی تقسیم می شوند که علت آن تفاوت در ساختار دیواره سلولی آنها است. باکتری های گرم مثبت به خاطر وجود پپتیدوگلیکان, مواد رنگ آمیزی را در دیواره سلولی خود نگه می دارند و به رنگ بنفش دیده می شوند اما با کتری های گرم منفی این رنگ را جذب نمی کنند و به رنگ قرمز دیده می شوند. از طرفی باکتر ی ها را از لحاظ شکل ظاهری نیز تقسیم بندی می کنند که با کتری ها ممکن است به شکل کوکسی، باسیل، کوکوباسیل، اسپریل و غیره باشند همچنین این موجودات از لحاظ متابولیسمی بی‌هوازی، هوازی، بی‌هوازی اختیاری و… می باشند.

قارچ ها تنوع بسیار بالایی دارند بطوریکه بیش از ۳۸ هزار نوع قارچ در طبیعت وجود دارد که بعضی از آنها سمی اند و بعضی از آنها قابل خوردن می‌باشند. رنگ، شکل و اندازهٔ قارچ‌ها می‌تواند خیلی متنوع و مختلف باشد. قارچ های بیماری زا به دو دسته مخمرها و کپک ها تقسیم می شوند که کپک ها به صورت رشته‌های چندسلولی رشد می‌کنند اما مخمر ها به شکل کروی می باشند.

مهترین میکروارگانیسم های حائز اهمیت در صنایع آرایشی و بهداشتی عبارتند از :

استافیلوکوکوس اورئوس (باکتری گرم مثبت)

اشرشیا کلی (باکتری گرم منفی)

سودموناس ایروژینوزا (باکتری گرم منفی)

کاندیدا آلبیکنس (مخمر)

آسپرژیلوس نایجر(کپک)ها.

در مقالات بعدی به تفسیر در مورد انتخاب نگهدارنده مناسب و انواع نگهدارنده ها صحبت می کنیم